Bieżący numer
O czasopiśmie
Rada Naukowa
Kolegium Redakcyjne
Polityka prawno-archiwizacyjna
Kodeks etyki publikacyjnej
Wydawca
Informacja o przetwarzaniu danych osobowych w ramach plików cookies oraz subskrypcji newslettera
Archiwum
Dla autorów
Dla recenzentów
Kontakt
Recenzenci
Recenzenci rocznika 2024
Recenzenci rocznika 2023
Recenzenci rocznika 2022
Recenzenci rocznika 2021
Recenzenci rocznika 2020
Recenzenci rocznika 2019
Recenzenci rocznika 2018
Recenzenci rocznika 2017
Recenzenci rocznika 2016
Recenzenci rocznika 2015
Recenzenci rocznika 2014
Recenzenci rocznika 2013
Recenzenci rocznika 2012
Polecamy
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Sklep Wydawnictw SUM
Biblioteka Główna SUM
Polityka prywatności
Deklaracja dostępności
Recenzenci
Recenzenci rocznika 2024
Recenzenci rocznika 2023
Recenzenci rocznika 2022
Recenzenci rocznika 2021
Recenzenci rocznika 2020
Recenzenci rocznika 2019
Recenzenci rocznika 2018
Recenzenci rocznika 2017
Recenzenci rocznika 2016
Recenzenci rocznika 2015
Recenzenci rocznika 2014
Recenzenci rocznika 2013
Recenzenci rocznika 2012
Wybrane hormony neurosteroidowe a pierwszy epizod psychozy i schizofrenii – przegląd literatury
1
Department of Psychiatry, Faculty of Medicine, Wroclaw Medical University, Poland
Autor do korespondencji
Alicja Gładysz
Katedra Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wybrzeże L. Pasteura 10, 50-367 Wrocław
Katedra Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wybrzeże L. Pasteura 10, 50-367 Wrocław
Ann. Acad. Med. Siles. 2025;79:393-403
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Pierwszy epizod psychozy (first-episode psychosis – FEP) oraz pierwszy epizod schizofrenii (first-episode schizophrenia – FES) to poważne zaburzenia psychiatryczne. Hormony neurosteroidowe, które modulują funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, mogą odgrywać rolę w ich patofizjologii. Celem przeglądu jest ocena aktualnych danych dotyczących zależności między poziomami wybranych neurosteroidów a wskazanymi zaburzeniami. Przeprowadzono przegląd literatury z wykorzystaniem baz danych PubMed i Google Scholar, uwzględniając artykuły oryginalne, przeglądowe oraz metaanalizy opublikowane w latach 2016–2025. Zastosowano słowa kluczowe związane z hormonami neurosteroidowymi oraz FEP i FES. Wyniki badań nad poziomami hormonów neurosteroidowych w FEP i FES są niejednoznaczne. W kilku badaniach odnotowano obniżony poziom testosteronu u pacjentów w porównaniu z osobami zdrowymi. Podobne tendencje dotyczyły estrogenu i progesteronu, przy czym niższe poziomy korelowały z większym nasileniem objawów. Odmienny wzorzec zaobserwowano w przypadku dehydroepiandrosteronu i jego siarczanu, choć dane są ograniczone. Konieczne są dalsze badania nad rolą poszczególnych hormonów. Dotychczasowe dowody nie pozwalają na jednoznaczne wnioski, jednak sugerują, że u pacjentów z FEP lub FES poziom hormonów neurosteroidowych może znacząco różnić się w porównaniu ze zdrowymi osobami. Co więcej, zmiany poziomów hormonów neurosteroidowych mogą wpływać na obraz kliniczny tych zaburzeń. Hormony neurosteroidowe mają potencjał jako biomarkery wczesnej psychozy, a pogłębienie wiedzy w tym zakresie może przynieść istotne korzyści diagnostyczne i terapeutyczne.
REFERENCJE (58)
1.
McGinty J, Upthegrove R. Depressive symptoms during first episode psychosis and functional outcome: A systematic review and meta-analysis. Schizophr Res. 2020;218:14–27. doi: 10.1016/j.schres.2019.12.011.
2.
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). 5th ed. Arlington, VA: American Psychiatric Association Publishing; 2013.
3.
Bornheimer LA, Wojtalik JA, Li J, Cobia D, Smith MJ. Suicidal ideation in first-episode psychosis: Considerations for depression, positive symptoms, clinical insight, and cognition. Schizophr Res. 2021;228:298–304. doi: 10.1016/j.schres.2020.12.025.
4.
Lindgren M, Holm M, Kieseppä T, Suvisaari J. Neurocognition and Social Cognition Predicting 1-Year Outcomes in First-Episode Psychosis. Front Psychiatry. 2020;11: 603933. doi: 10.3389/fpsyt.2020.603933.
5.
Psychiatria: Psychiatria kliniczna. S. Pużyński, J. Rybakowski, J. Wciórka [ed.]. Vol. 2. Edra Urban & Partner. Wrocław 2011.
6.
Janas-Kozik M, Dudek D, Heitzman J, Remberk B, Samochowiec J, Słopień A, et al. Polish Psychiatric Association diagnostic and therapeutic management guidelines for patients with early-onset schizophrenia. Psychiatr Pol. 2022;56(4):675–695, doi: 10.12740/PP/OnlineFirst/149707.
7.
Psychiatria: Podstawy psychiatrii. J. Rybakowski, S. Pużyński, J. Wciórka [ed.]. Vol. 1. Elsevier Urban & Partner. Wrocław 2010.
8.
Li X, Zhou W, Yi Z. A glimpse of gender differences in schizophrenia. Gen Psychiatr. 2022;35(4):e100823. doi: 10.1136/gpsych-2022-100823.
9.
Knytl P, Voráčková V, Dorazilová A, Rodriguez M, Cvrčková A, Kofroňová E, et al. Neuroactive Steroids and Cognitive Functions in First-Episode Psychosis Patients and Their Healthy Siblings. Front Psychiatr. 2019;10. doi: 10.3389/fpsyt.2019.00390.
10.
Scheggi S, Concas L, Corsi S, Carta M, Melis M, Frau R. Expanding the therapeutic potential of neuro(active)steroids: a promising strategy for hyperdopaminergic behavioral phenotypes. Neurosci Biobehav Rev. 2024;164:105842. doi: 10.1016/j.neubiorev.2024.105842.
11.
Matuszewska A, Kowalski K, Jawień P, Tomkalski T, Gaweł-Dąbrowska D, Merwid-Ląd A, et al. The Hypothalamic-Pituitary-Gonadal Axis in Men with Schizophrenia. Int J Mol Sci. 2023;24(7):6492. doi: 10.3390/ijms24076492.
12.
Kanakis GA, Tsametis CP, Goulis DG. Measuring testosterone in women and men. Maturitas. 2019;125:41–44. doi: 10.1016/j.maturitas.2019.04.203.
13.
Davis SR, Wahlin-Jacobsen S. Testosterone in women–the clinical significance. Lancet Diabetes Endocrinol. 2015;3(12):980–992. doi: 10.1016/S2213-8587(15)00284-3.
14.
Schumacher M, Ghoumari A, Mattern C, Bougnères P, Traiffort E. Testosterone and Myelin Regeneration in the Central Nervous System. Androg Clin Res Ther. 2021;2(1):231–251. doi: 10.1089/andro.2021.0023.
15.
Hauger RL, Saelzler UG, Pagadala MS, Panizzon MS. The role of testosterone, the androgen receptor, and hypothalamic-pituitary–gonadal axis in depression in ageing Men. Rev Endocr Metab Disord. 2022;23(6):1259–1273. doi: 10.1007/s11154-022-09767-0.
16.
Ghoumari AM, Abi Ghanem C, Asbelaoui N, Schumacher M, Hussain R. Roles of Progesterone, Testosterone and Their Nuclear Receptors in Central Nervous System Myelination and Remyelination. Int J Mol Sci. 2020; 21(9):3163. doi: 10.3390/ijms21093163.
17.
Bianchi VE, Rizzi L, Bresciani E, Omeljaniuk RJ, Torsello A. Androgen Therapy in Neurodegenerative Diseases. J Endocr Soc. 2020;4(11):bvaa120. doi: 10.1210/jendso/bvaa120.
18.
Anderson DJ, Vazirnia P, Loehr C, Sternfels W, Hasoon J, Viswanath O, et al. Testosterone Replacement Therapy in the Treatment of Depression. Health Psychol Res. 2022;10(4):38956. doi: 10.52965/001c.38956.
19.
Walther A, Wasielewska JM, Leiter O. The antidepressant effect of testosterone: An effect of neuroplasticity? Neurol Psychiatry Brain Res. 2019;32:104–110. doi: 10.1016/j.npbr.2019.05.004.
20.
Melcangi RC, Cioffi L, Diviccaro S, Traish AM. Synthesis and Actions of 5α-Reduced Metabolites of Testosterone in the Nervous System. Androg Clin Res Ther. 2021;2(1):173–188. 10.1089/andro.2021.0010.
21.
Brocca ME, Garcia-Segura LM. Non-reproductive Functions of Aromatase in the Central Nervous System Under Physiological and Pathological Conditions. Cell Mol Neurobiol. 2019;39(4):473–481. doi: 10.1007/s10571-018-0607-4.
22.
Stanojević A, Marković VM, Maćešić S, Kolar-Anić L, Vukojević V. Kinetic modelling of testosterone-related differences in the hypothalamic–pituitary–adrenal axis response to stress. Reac Kinet Mech Cat. 2018; 123(1):17–30. doi: 10.1007/s11144-017-1315-7.
23.
Knight EL, Christian CB, Morales PJ, Harbaugh WT, Mayr U, Mehta PH. Exogenous testosterone enhances cortisol and affective responses to social-evaluative stress in dominant men. Psychoneuroendocrinology. 2017;85:151–157. doi: 10.1016/j.psyneuen.2017.08.014.
24.
Tharoor H, Mohan G, Gopal S. Sex hormones and psychopathology in drug naïve Schizophrenia. Asian J Psychiatr. 2020;52:102042. doi: 10.1016/j.ajp.2020.102042.
25.
Belvederi Murri M, Fanelli F, Pagotto U, Bonora E, Triolo F, Chiri L, et al. Neuroactive Steroids in First-Episode Psychosis: A Role for Progesterone? Schizophr Res Treatment. 2016;2016:1942828. doi: 10.1155/2016/1942828.
26.
Beyazyüz M, Albayrak Y, Beyazyüz E, Unsal C, Göka E. Increased serum dehydroepiandrosterone sulfate in the first episode but not in subsequent episodes in male patients with schizophrenia. Neuropsychiatr Dis Treat. 2014;10:687–693. doi: 10.2147/NDT.S61406.
27.
Yuan XX, Zhu QY, Liang HB, Hei GR, Li X, Pang LJ, et al. Correlations between hormone levels and psychiatric symptoms as well as cognitive function in drug-free first-episode schizophrenics. [Article in Chinese]. Zhonghua Yi Xue Za Zhi. 2016;96(27):2155–2160. doi: 10.3760/cma.j.issn.0376-2491.2016.27.009.
28.
Petrikis P, Tigas S, Tzallas AT, Karampas A, Papadopoulos I, Skapinakis P. Sex hormone levels in drug-naïve, first-episode patients with psychosis. Int J Psychiatry Clin Pract. 2020;24(1):20–24. doi: 10.1080/13651501.2019.1699117.
29.
Hu Q, Wang J, Liang J, Xiu M, Zhang S, Wu F. Gonadal hormone abnormalities in young patients with first-episode schizophrenia. Int J Neuropsychopharmacol. 2024;27(12):pyae063. doi: 10.1093/ijnp/pyae063.
30.
Hill M, Velíková M, Hovorková T, Bulant J, Janšáková K, Valeš K. Steroidomics in Men with Schizophrenia. Int J Mol Sci. 2024;25(16):8729. doi: 10.3390/ijms25168729.
31.
Quinn TA, Robinson SR, Walker D. Dehydroepiandrosterone (DHEA) and DHEA Sulfate: Roles in Brain Function and Disease. In: Sex Hormones in Neurodegenerative Processes and Diseases [Internet]. InTech; 2018. doi: 10.5772/intechopen.71141.
32.
Fedotcheva TA, Uspenskaya ME, Ulchenko DN, Shimanovsky NL. Dehydroepiandrosterone and Its Metabolite 5-Androstenediol: New Therapeutic Targets and Possibilities for Clinical Application. Pharmaceuticals. 2024;17(9):1186. doi: 10.3390/ph17091186.
33.
Mohamad NV, Razali NC, Shamsuddin NM. Dehydroepiandrosterone and Bone Health: Mechanisms and Insights. Biomedicines. 2024;12(12):2780. doi: 10.3390/biomedicines12122780.
34.
Maggio M, De Vita F, Fisichella A, Colizzi E, Provenzano S, Lauretani F, et al. DHEA and cognitive function in the elderly. J Steroid Biochem Mol Biol. 2015;145:281–292. doi: 10.1016/j.jsbmb.2014.03.014.
35.
Garner B, Phassouliotis C, Phillips LJ, Markulev C, Butselaar F, Bendall S, et al. Cortisol and dehydroepiandrosterone-sulphate levels correlate with symptom severity in first-episode psychosis. J Psychiatr Res. 2011; 45(2):249–255. doi: 10.1016/j.jpsychires.2010.06.008.
36.
Hamilton KJ, Hewitt SC, Arao Y, Korach KS. Chapter Four – Estrogen Hormone Biology. In: D. Forrest, S. Tsai [ed.]. Curr Top Dev Biol. 2017;125:109–146. doi: 10.1016/bs.ctdb.2016.12.005.
37.
Delgado BJ, Lopez-Ojeda W. Estrogen. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/bo... [accessed on 17 March 2025].
38.
Hursitoglu O, Orhan F, Kurutas E, Doganer A, Durmuş H, Bozkus O. Evaluation Serum Levels of G Protein-Coupled Estrogen Receptor and Its Diagnostic Value in Patients With Schizophrenia. Psychiatr Clin Psychopharmacol. 2020;30(2):1–7. doi: 10.5455/PCP.20200521025152.
39.
Brzezinski-Sinai NA, Brzezinski A. Schizophrenia and Sex Hormones: What Is the Link? Front Psychiatry. 2020;11. doi: 10.3389/fpsyt.2020.00693.
40.
Mu E, Gurvich C, Kulkarni J. Estrogen and psychosis – a review and future directions. Arch Womens Ment Health. 2024;27(6):877–885. doi: 10.1007/s00737-023-01409-x.
41.
Azcoitia I, Arevalo MA, Garcia-Segura LM. Neural-derived estradiol regulates brain plasticity. J Chem Neuroanat. 2018;89:53–59. doi: 10.1016/j.jchemneu.2017.04.004.
42.
Taşdemir NE, Erbaş O. The Role of Testosterone and Estrogen in Depression and Inflammation. J Exp Basic Med Sci. 2025;6(1):001–007. doi: 10.5606/jebms.2025.1104.
43.
Pons-Cabrera MT, Sagué-Vilavella M, González-Rodríguez A, Madero S, Vázquez M, Soler-Catà V, et al. Hypothalamic-pituitary-gonadal axis hormones in antipsychotic naïve first-episode of psychosis and healthy controls. Schizophr Bull. 2020;46(Suppl 1):S236. doi: 10.1093/schbul/sbaa029.574.
44.
Hwang WJ, Lee TY, Kim NS, Kwon JS. The Role of Estrogen Receptors and Their Signaling across Psychiatric Disorders. Int J Mol Sci. 2020;22(1):373. doi: 10.3390/ijms22010373.
45.
Kulkarni J, Butler S, Riecher-Rössler A. Estrogens and SERMS as adjunctive treatments for schizophrenia. Front Neuroendocrinol. 2019;53:100743. doi: 10.1016/j.yfrne.2019.03.002.
46.
Culbert KM, Thakkar KN, Klump KL. Risk for midlife psychosis in women: critical gaps and opportunities in exploring perimenopause and ovarian hormones as mechanisms of risk. Psychol Med. 2022;52(9):1612–1620. doi: 10.1017/S0033291722001143.
47.
Reilly TJ, Sagnay de la Bastida VC, Joyce DW, Cullen AE, McGuire P. Exacerbation of Psychosis During the Perimenstrual Phase of the Menstrual Cycle: Systematic Review and Meta-analysis. Schizophr Bull. 2020;46(1):78–90. doi: 10.1093/schbul/sbz030.
48.
Bergemann N, Parzer P, Nagl I, Salbach B, Runnebaum B, Mundt Ch, et al. Acute psychiatric admission and menstrual cycle phase in women with schizophrenia. Arch Womens Ment Health. 2002;5(3):119–126. doi: 10.1007/s00737-002-0004-2.
49.
Barrau-Sastre P, Birulés I, Verdaguer-Rodríguez M, López-Carrilero R, Ferrer-Quintero M, García-Mieres H, et al. Influence of Menstrual Cycle Length and Age at Menarche on Symptoms, Cognition, Social Cognition, and Metacognition in Patients with First-Episode Psychosis. Women. 2022;2(2):135–146. doi: 10.3390/women2020015.
50.
Sezer E, Köşger F, Altınöz AE, Yiğitaslan S. Relationship Between Gonadal Hormone Levels and Symptom Severity in Female Patients With Schizophrenia. Alpha Psychiatry. 2021;22(3):130–135. doi: 10.5455/apd.119468.
51.
Cable JK, Grider MH. Physiology, Progesterone. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/bo... [accessed on 17 March 2025].
52.
Rodefer J, Castleberry AL, Whitaker BM. A Systematic Review of the Involvement of Progesterone in Schizophrenia. North Am J Psychol. 2022;24(4):655–672.
53.
Diotel N, Charlier TD, Lefebvre d’Hellencourt C, Couret D, Trudeau VL, Nicolau JC, et al. Steroid Transport, Local Synthesis, and Signaling within the Brain: Roles in Neurogenesis, Neuroprotection, and Sexual Behaviors. Front Neurosci. 2018;12. doi:10.3389/fnins.2018.00084.
54.
Guennoun R. Progesterone in the Brain: Hormone, Neurosteroid and Neuroprotectant. Int J Mol Sci. 2020;21(15):5271. doi: 10.3390/ijms21155271.
55.
Sun J, Walker AJ, Dean B, van den Buuse M, Gogos A. Progesterone: The neglected hormone in schizophrenia? A focus on progesterone-dopamine interactions. Psychoneuroendocrinology. 2016;74:126–140. doi: 10.1016/j.psyneuen.2016.08.019.
56.
Huang W, Li YH, Huang SQ, Chen H, Li ZF, Li XX, et al. Serum Progesterone and Testosterone Levels in Schizophrenia Patients at Different Stages of Treatment. J Mol Neurosci. 2021;71(6):1168–1173. doi: 10.1007/s12031-020-01739-w.
57.
Shitomi-Jones LM, Dolman C, Jones I, Kirov G, Escott-Price V, Legge SE, et al. Exploration of first onsets of mania, schizophrenia spectrum disorders and major depressive disorder in perimenopause. Nat Ment Health. 2024;2(10):1161–1168. doi: 10.1038/s44220-024-00292-4.
58.
Ciarcia J, Huckins LM. Oral Contraceptives and the Risk of Psychiatric Side Effects: A Review. Complex Psychiatry. 2024;10(1–4):36–44. doi: 10.1159/000539515.
Udostępnij
| eISSN: | 1734-025X |
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, jako Operator Serwisu annales.sum.edu.pl, przetwarza dane osobowe zbierane podczas odwiedzania Serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o Użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje, zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka), a także poprzez gromadzenie logów serwera www, będącego w posiadaniu Operatora Serwisu. Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług zgodnie z Polityką prywatności.
Możesz wyrazić zgodę na przetwarzanie danych w tych celach, odmówić zgody lub uzyskać dostęp do bardziej szczegółowych informacji.
Możesz wyrazić zgodę na przetwarzanie danych w tych celach, odmówić zgody lub uzyskać dostęp do bardziej szczegółowych informacji.
