Wstęp:
Badane w latach 2007-2008/9 tereny rekreacyjno-wypoczynkowe „Park Zadole”, „Źródła Boliny Południowej” oraz „Wesoła Fala”, położone w Katowicach oraz Mysłowicach, stanowią dość rozległe, lesiste enklawy zieleni miejskiej, które zachowują znaczny stopień naturalności. Leżą one we wschodniej części województwa śląskiego, w obrębie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W tym regionie nastąpiło przekształcenie rozległych obszarów, głównie przez górnictwo i hutnictwo. W wielu miejscach doszło do obniżenia żywotności szaty roślinnej oraz silnej degradacji jej siedlisk życiowych.

Materiał i metody:
Studia literaturowe oraz florystyczne badania terenowe, przeprowadzone na terenie trzech ośrodków rekreacyjnych, pozwoliły na szczegółową analizę florystyczno-ekologiczną i zielarską szaty roślinnej oraz ocenę naturalnych zasobów gatunków flory naczyniowej Tracheophyta, ze szczególnym uwzględnieniem udziału naturalnych zasobów genowych roślin leczniczych. Sporządzono alfabetyczny wykaz gatunków flory naczyniowej (paprotniki, nasienne), z uwzględnieniem stanowisk ich występowania w relacji do wymienionych ośrodków rekreacyjnych. Szczegółową analizą statystyczną objęto grupę cech istotnych ze względu na ich indywidualne właściwości osobnicze oraz ich wykorzystanie w lecznictwie alopatycznym i homeopatii. Przedstawiono w formie histogramów: 1-wykorzystanie gatunku w danej kategorii lecznictwa alopatycznego, w tym oficjalnego (surowce farmakopealne i oficynalne), w medycynie tradycyjnej (ludowej) oraz w homeopatii, 2-dostępność gatunkową pozyskiwanych określonych typów surowca leczniczego, 3-zróżnicowanie gatunków pod względem ich oddziaływania farmakologicznego na ustrój człowieka i zwierząt hodowlanych, 4-zróżnicowanie gatunków flory naczyniowej pod względem zawartości endogennych, biologicznie aktywnych substancji chemicznych, w tym o zdefiniowanych – w literaturze specjalistycznej - działaniach leczniczych, 5 - grupę 15 innych cech użytkowych stwierdzonych w całym zbiorze zinwentaryzowanych gatunków roślin naczyniowych.

Wyniki:
W wyniku przeprowadzonych badań florystycznych stwierdzono występowanie 358 taksonów roślin naczyniowych, w tym 291 gatunków leczniczych oraz niezależnie 108 gatunków stosowanych w homeopatii. Ochronie prawnej w Polsce podlega 18 gatunków, a w tej liczbie 13 objętych jest ochroną ścisłą i 5 częściową.

Wnioski:
Charakteryzowane obszary rekreacyjno-wypoczynkowe cechuje dość bogate zróżnicowanie gatunkowe roślin naczyniowych, a także znaczny potencjał surowcowy gatunków leczniczych (81,3% gatunków flory naczyniowej). Florystyczne badania waloryzacyjne pozwoliły ukazać znaczną różnorodność gatunkową w obrębie flory leczniczej występującej na tym terenie. Należy je traktować jako naturalny bank genów. Obecność obfitych populacji wielu leczniczych gatunków roślin może stanowić źródło pozyskiwania nasion i rozmnóżek wegetatywnych w celu przenoszenia ich do upraw leżących poza GOP-em, czyli obszarem intensywnego skażenia emisjami pochodzenia wielkoprzemysłowego. Natomiast bezpośrednie wykorzystanie surowców z roślin macierzystych w celu pozyskiwania leku naturalnego z gatunków uznanych w medycynie naturalnej za lecznicze (napary, odwary, maceraty itp.), poza niektórymi wyjątkami, ze względu na znaczny zakres chemicznego zanieczyszczenia środowiska, bez uprzedniej, toksykologicznej diagnostyki danego surowca, na razie, nie wydaje się być możliwe.