Osobowość typu D u pacjentów z rakiem jelita grubego
Więcej
Ukryj
1
Katedra i Zakład Epidemiologii, Wydział Nauk Medycznych w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach /
Department of Epidemiology, Faculty of Medical Sciences in Katowice, Medical University of Silesia, Katowice, Poland
Autor do korespondencji
Angelina Kaleta-Pilarska
Katedra i Zakład Epidemiologii, Wydział Nauk Medycznych w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. Medyków 18, 40-752 Katowice
Ann. Acad. Med. Siles. 2023;77:51-59
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wstęp:
Ze względu na znaczenie problemu dla zdrowia publicznego oraz dotychczasowy brak zgodności w opublikowanych badaniach dotyczących typu osobowości, który może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwory, zrealizowano badanie, którego celem była ocena częstości oraz podstawowych demograficznych, społecznych i zdrowotnych okoliczności występowania osobowości typu D i jej diagnostycznych składowych u chorych z rakiem jelita grubego w okresie bezpośrednio poprzedzającym interwencję chirurgiczną.
Materiał i metody:
W badaniu kwestionariuszowym wzięło udział 200 pacjentów z rozpoznanym rakiem jelita grubego. W celu zidentyfikowania ostatecznych predyktorów mających wpływ na występowanie osobowości typu D i jej diagnostycznych składowych wykonano analizę regresji logistycznej wraz z weryfikującą parametryzacją za pomocą automatycznej selekcji wstecznej.
Wyniki:
W całej grupie cechy osobowości typu D miało 55% badanych. Wśród uwarunkowań mających wpływ na występowanie osobowości typu D były zmienne: płeć, wykształcenie, zadowolenie z opieki medycznej, występowanie chorób przewlekłych oraz stan sprawności pacjenta. Do wymiaru negatywna emocjonalność (NE) zakwalifikowano 89,5% badanych, natomiast do wymiaru hamowanie społeczne (HS) 57,5% badanych. Wśród uwarunkowań mających wpływ na występowanie NE były zmienne: religia, sytuacja finansowa oraz choroby przewlekłe. Z kolei na występowanie HS wpływ miały zmienne: płeć, wykształcenie, zadowolenie z opieki medycznej oraz stan sprawności pacjenta.
Wnioski:
Osobowość typu D występuje częściej u kobiet, u pacjentów z wykształceniem niższym niż średnie oraz u pacjentów z chorobami przewlekłymi. Kwalifikacja do wymiaru NE jest częstsza w przypadku występowania chorób przewlekłych, zadowolenia z sytuacji finansowej oraz deklarowanej religijności. Kwalifikacja do wymiaru HS jest częstsza u kobiet oraz u pacjentów z wykształceniem niższym niż średnie.
FINANSOWANIE
Praca sfinansowana w ramach pracy naukowo-badawczej realizowanej przez Młodego Naukowca ze środków Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach (nr umowy KNW-2-Z17/N/9/N pt. „Wpływ typu osobowości na poziom akceptacji choroby nowotworowej jelita grubego”).
REFERENCJE (21)
1.
Denollet J., Sys S.U., Brutsaert D.L. Personality and mortality after myocardial infarction. Psychosom. Med. 1995; 57(6): 582–591, doi: 10.1097/00006842-199511000-00011.
2.
Denollet J. Personality, emotional distress and coronary heart disease. Eur. J. Pers. 1997; 11(5): 343–358.
3.
Denollet J., Schiffer A.A., Kwaijtaal M., Hooijkaas H., Hendriks E.H., Widdershoven J.W. i wsp. Usefulness of Type D personality and kidney dysfunction as predictors of interpatient variability in inflammatory activation in chronic heart failure. Am. J. Cardiol. 2009; 103(3): 399–404, doi: 10.1016/j.amjcard.2008.09.096.
4.
Denollet J., Vaes J., Brutsaert D.L. Inadequate response to treatment in coronary heart disease: adverse effects of type D personality and younger age on 5-year prognosis and quality of life. Circulation 2000; 102(6): 630–635, doi: 10.1161/01.cir.102.6.630.
5.
Nowak G., Żelazko A., Rogalska A., Nowak D., Pawlas K. Badanie zachowań zdrowotnych i osobowości typu D wśród studentek dietetyki. Med. Og. Nauk Zdr. 2016; 22(2): 129–134, doi: 10.5604/20834543.1208218.
6.
Agents Classified by the IARC Monographs, Volumes 1–133. International Agency for Research on Cancer [online], last update: 24 March 2023. Dostępny w internecie: <
https://monographs.iarc.who.in...> [dostęp: 30.03.2023].
7.
Wojciechowska I., Pawłowski T. Rola osobowości w patogenezie i progresji chorób nowotworowych. Med. Rodz. 2017; 20(3): 206–210, doi: 10.25121/MR.2017.20.3.206.
8.
Kissen D.M., Eysenck H.J. Personality in male lung cancer patients. J. Psychosom. Res. 1962; 6(2): 123–127, doi: 10.1016/0022-3999(62)90062-4.
9.
Dahl A.A. Link between personality and cancer. Future Oncol. 2010; 6(5): 691–707, doi: 10.2217/fon.10.31.
10.
Ogińska-Bulik N., Juczyński Z. Właściwości osobowości sprzyjające chorobom somatycznym – rola typu D. Psychoonkologia 2008; 12(1): 7–13.
11.
Jokela M., Batty G.D., Hintsa T., Elovainio M., Hakulinen C., Kivimäki M. Is personality associated with cancer incidence and mortality? An individual-participant meta-analysis of 2156 incident cancer cases among 42,843 men and women. Br. J. Cancer 2014; 110(7): 1820–1824, doi: 10.1038/bjc.2014.58.
12.
Hislop T.G., Waxler N.E., Coldman A.J., Elwood J.M., Kan L. The prognostic significance of psychosocial factors in women with breast cancer. J. Chronic Dis. 1987; 40(7): 729–735, doi: 10.1016/0021-9681(87)90110-x.
13.
Kozak G. Osobowość stresowa (typ D), a strategie zmagania się z chorobą nowotworową. Pol. J. Health Fitness 2016; 1: 1–11.
14.
Denollet J. DS14: standard assessment of negative affectivity, social inhibition, and Type D personality. Psychosom. Med. 2005; 67(1): 89–97, doi: 10.1097/01.psy.0000149256.81953.49.
15.
Pedersen S.S., Denollet J. Validity of the Type D personality construct in Danish post-MI patients and healthy controls. J. Psychosom. Res. 2004; 57(3): 265–272, doi: 10.1016/S0022-3999(03)00614-7.
16.
Ogińska-Bulik N., Juczyński Z., Denollet J. Skala do pomiaru typu D – DS14. W: Juczyński Z., Ogińska-Bulik N. Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Warszawa 2009, s. 71–85.
17.
Ogińska-Bulik N. Osobowość typu D a ryzyko uzależnienia od czynności. Psychiatria 2010; 7(1): 11–24.
18.
Ogińska-Bulik N., Juczyński Z. Osobowość stresowa (typ D) a ryzyko występowania chorób układu krążenia. W: Kosińska-Dec K., Szewczyk L. [red.]. Rozwój, zdrowie, choroba. Aktualne problemy psychosomatyki. BEL Studio. Warszawa 2004, s. 5–17.
19.
Husson O., Vissers P.A.J., Denollet J., Mols F. The role of personality in the course of health-related quality of life and disease-specific health status among colorectal cancer survivors: A prospective population-based study from the PROFILES registry. Acta Oncologica 2015; 54(5): 669–677, doi: 10.3109/0284186X.2014.996663.
20.
Nagano J., Kono S., Toyomura K., Mizoue T., Yin G., Mibu R. i wsp. Personality and colorectal cancer: the Fukuoka colorectal cancer study. Jpn. J. Clin. Oncol. 2008; 38(8): 553–561, doi: 10.1093/jjco/hyn067.
21.
Schoormans D., Husson O., Denollet J., Mols F. Is Type D personality a risk factor for all-cause mortality? A prospective population-based study among 2625 colorectal cancer survivors from the PROFILES registry. J. Psychosom. Res. 2017; 96: 76–83, doi: 10.1016/j.jpsychores.2017.03.004.