PL EN
 
1/2009 vol. 63
Pobierz cytowanie
Rośliny lecznicze w osiemnastowiecznym polskim poradniku medycznym Compendium medicum auctum. Część 1
Barbara Bacler 1
,
 
Jacek Drobnik 1
 
 
 
Więcej
Ukryj
1
Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
 
 
Autor do korespondencji
Barbara Bacler   

Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa SUM w Katowicach 41-200 Sosnowiec ul. Ostrogórska 30 tel. i fax. 032 364 13 60
 
 
Jacek Drobnik   

Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 41-200 Sosnowiec ul. Ostrogórska 30 tel. i fax. 032 364 13 60
 
 
Ann. Acad. Med. Siles. 2009;63:35-50
 
Artykuł (PDF)
Referencje (37)
 
SŁOWA KLUCZOWE
rośliny lecznicze
grzyby lecznicze
historia leku naturalnego
XVIII wiek
Polska
 
STRESZCZENIE
Praca poświęcona jest identyfikacji gatunków roślin leczniczych wymienionych w polskim poradniku medycznym pt. Compendium medicum auctum. W części I zestawiono hasła A–K, w części drugiej – pozostałe hasła (L–Z), dyskusję i wnioski.

MATERIAŁ I METODY:
Krytycznie opracowano wykaz roślin i grzybów leczniczych na podstawie egzemplarza Compendium medicum auctum wydanego w Częstochowie w 1752 r. (wydanie 7.). Autorstwo dzieła jest wciąż wątpliwe (brat Apolinary Wieczorkowicz lub lekarz Maciej Daniłkowicz). Gatunki roślin i grzybów (w tym porostów) leczniczych są zestawione w jednym z początkowych rozdziałów (strony 19 do 29). Rozpoznano je na podstawie ich XVIIIwiecznych przedlinneuszowskich nazw łacińskich i polskich posługując się opracowaniami z zakresu XVIII- i XIX-wiecznej farmakognozji oraz słownikami nazw roślin z podobnego okresu.

WYNIKI I WNIOSKI:
Lista roślin i grzybów leczniczych w Compendium liczy 288 pozycji wraz z 8 odsyłaczami oraz hasłami dotyczącymi powtarzających się gatunków. Nie wszystkie nazwy pozwalają w sposób pewny zidentyfikować gatunek rośliny. Dzieło zawiera zarówno krajowe rośliny dziko rosnące (stanowią większość w spisie), gatunki uprawne lub hodowane w ogrodach, w tym ozdobne, a także rośliny bądź surowce obce, importowane. Compendium medicum wymienia stosunkowo dużo roślin egzotycznych. Większość roślin egzotycznych to gatunki południowoeuropejskie, śródziemnomorskie; kilka pochodzi z zachodniej Europy. Znaczna liczba błędów i niejasności w spisie roślin świadczy, że zestawienie wykonał autor (kompilator) nieposiadający wymaganej wiedzy botanicznej.

ISSN 0208-5607
 
REFERENCJE (37)
1.
Szyndler B. „Compendium medicum” — lubelski druk osiemnastowieczny. [W:] Krawczyk A., Józefowicz-Wisińska E. (red.): Lublin a książka. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej z okazji 50-lecia Wydziału Humanistycznego UMCS i 95-lecia Biblioteki im. H. Łopacińskiego w Lublinie. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 2004: 251–260.
Google Scholar
 
 
2.
Wiśniowski G. A. Reformaci na Górze świętej Anny w latach 1656-1810. [W:] Gohly J. R., red.: Pod płaszczem św. Anny. Materiały z konferencji historycznej z okazji 350-lecia przybycia franciszkanów na Górę Świętej Anny 1656–2006. Franciszkańskie Wyd. św. Antoniego, Wrocław 2006: 21–.
Google Scholar
 
 
3.
Szyndler B. Osiemnastowieczne wademekum medyczne. [w:] Tajemnice starego lamusa. Szkice historyczne i bibliologiczne. Wydawnictwo WSP, Częstochowa 2002: 69–86.
Google Scholar
 
 
4.
Łukaszewicz L. Rys dziejów piśmiennictwa polskiego. Wyd. 2. N. Kamieński i Spółka, Poznań 1860.
Google Scholar
 
 
5.
Strelnikowa I. Lubelska drukarnia jezuicka (1683–1773). Bibliotekarz lubelski 1973; 1–2: 7–18.
Google Scholar
 
 
6.
Sternalski M. Osiemnastowieczne wiadomości o chorobach psychicznych w książce Compendium medicum auctum. Post. Psychiatr. Neurol. 2003; 12: 505–510.
Google Scholar
 
 
7.
Szumowski W. Historja medycyny filozoficznie ujęta. Podręcznik dla lekarzy i studentów. Gebethner i Wolff, Kraków 1935.
Google Scholar
 
 
8.
Majewski E. Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich Nakładem autora, Warszawa 1894 oraz F. A. Brockhaus, Leipzig 1894.
Google Scholar
 
 
9.
Rostafiński J. Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Akademia Umiejętności, Kraków 1900.
Google Scholar
 
 
10.
Słownik staropolski. Instytut Języka Polskiego PAN i Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław, Warszawa, Kraków 1953–sqq.
Google Scholar
 
 
11.
Linde S. B. Słownik języka polskiego. Drukarnia XX. Pijarów. Warszawa 1807–1814.
Google Scholar
 
 
12.
Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku. Instytut Języka Polskiego PAN, [xvii_wiek.ijp-pan.no-ip.org/pan_klient/index.php]. Stan na wrzesień 2008 r.
Google Scholar
 
 
13.
Hahnemann S. Apothekerlexikon. Siegfried Lebrecht Crusius, Leipzig 1793–1799.
Google Scholar
 
 
14.
Dodoens R. Cruydt boeck. Balthasar Morcius, Antwerpia 1644.
Google Scholar
 
 
15.
Syrrenius S. Zielnik herbarzem z jęzka łacińskiego zowią [zowion]… W drukarni Bazylego Skalskiego, Kraków 1613.
Google Scholar
 
 
16.
Rejewski M. Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Przewodnik botaniczny. Książka i Wiedza, Warszawa 1996.
Google Scholar
 
 
17.
Kluk K. Dykcyonarz roślinny… Druk J. K. Mci y Rzeczypospolitey u xx. Scholarum Piarum, Warszawa: 1 (1787) 1:1–214; 2(1788): 1–256; 3(1789): 1–192 oraz: Dykcyonarz roślinny… W drukarni xx. Pijarów, Warszawa 1805.
Google Scholar
 
 
18.
USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network — GRIN Online Database. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. http://www.ars-grin.gov/cgi-bi.... pl. Stan na wrzesień 2008 r.
Google Scholar
 
 
19.
Index Fungorum. CABI Bioscience Databases. http://www.speciesfungorum. org/Index.htm. Stan na wrzesień 2008 r. World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. Published on the Internet; http://www.kew.org/wcsp/. Stan na wrzesień 2008 r.
Google Scholar
 
 
20.
Jarvis Ch. The Linnaean Plant Name Typification Project. Natural History Museum, http://www.nhm.ac.uk/research-.... Stan na wrzesień 2008 r.
Google Scholar
 
 
21.
Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. (red.): Flowering plants and pteridophytes of Poland. A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, Kraków 2002.
Google Scholar
 
 
22.
Tokarska-Guzik B. The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego,.
Google Scholar
 
 
23.
Katowice 2005.
Google Scholar
 
 
24.
Nowiński M. Dzieje upraw i roślin leczniczych. Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne, Warszawa 1980.
Google Scholar
 
 
25.
Dykcyonarz powszechny medyki, chirurgii i sztuki hodowania bydląt, czyli Lekarz wiejski. Tomów 9. Warszawa 1788–1793.
Google Scholar
 
 
26.
Rosenthal D. A. Synopsis plantarum diaphoricarum. Systematische Übersicht der Heil-, Nutz- und Giftpflanzen aller Länder. Verlag von F. Enke, Erlangen 1862.
Google Scholar
 
 
27.
Thoms H., Gilg E. Warenkunde. [W:] Holfert J., Thoms H., Mylius E., Gilg E., Jordan K. F. Schule der Pharmazie. Verlag von Julius Springer, Berlin 1905; 5: 1–536.
Google Scholar
 
 
28.
Pharmacopoeia Regni Poloniae. Consilium Supremum Sanitaris, Varsovia 1817.
Google Scholar
 
 
29.
Woroniecka M. Surowce egzotyczne w czterech wydaniach Farmakopei polskiej (1817–1971). [W:] Kuźnicka B. (red.): Historia leków naturalnych. Instytut Historii Nauki PAN, Zakład Historii Nauk logicznych i Farmacji. Warszawa 1999; 5: 43–105.
Google Scholar
 
 
30.
Linne C. Species plantarum. Holmiae 1753.
Google Scholar
 
 
31.
Pharmacopoea Batava. Ed. J. F. Niemann, Mediolani 1824.
Google Scholar
 
 
32.
Bacler B., Drobnik J. Rośliny lecznicze w Farmakopei polskiej IV. V i VI. Ann. Acad. Med. Siles. 2006; 60(6): 557–577.
Google Scholar
 
 
33.
Oken L. Allgemeine Naturgeschichte für alle Stände. Hoffman’sche Verlags-Buchhandlung, Stuttgart 1841.
Google Scholar
 
 
34.
Trommsdorff J. B. Handbuch der pharmazeutischen Waarenkunde. 3. Aufl. Hennings’sche Buchhandlung, Gotha 1822.
Google Scholar
 
 
35.
Fuchs J. W., Weijers O., GumbertHepp M. (red.). Lexicon Latinitatis Nederlandicae Medii Aevi. E. J. Brill, Leiden 1977–1998.
Google Scholar
 
 
36.
Bacler B., Drobnik J. Pochodzenie tradycyjnych łacińskich nazw zielarskich surowców leczniczych. Część 2. — Ann. Acad. Med. Siles. 2006; 60: 139–144.
Google Scholar
 
 
37.
Jakubski A. W. Czerwiec polski (Porphyrophora Polonica L.). Studium historyczne ze szczególnym uwzględnieniem roli czerwca w historii kultury. Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki, Warszawa 1934; 1: 396–399.
Google Scholar
 
 
Udostępnij
Wyślij mailem
ARTYKUŁ POWIĄZANY
Wskaźnik zachorowalności na niedziedziczną amyloidozę w Polsce
Rdestowiec japoński (Reynoutria japonica Houtt.) – gatunek inwazyjny i leczniczy - rozprzestrzenianie się w gminie Krzyżanowice (Kotlina Raciborska)
Próba porównania kondycji psychicznej Belgijskich i Polskich studentów pielęgniarstwa
Rośliny lecznicze w osiemnastowiecznym polskim poradniku medycznym Compendium medicum auctum. Część 2
Materiały do flory roślin naczyniowych Wyżyny Śląskiej ze szczególnym uwzględnieniem roślin leczniczych; część 1. Dolina Potoku Psarskiego
Indeksy
 
Indeks słów kluczowych
Indeks dziedzin
Indeks autorów
eISSN:1734-025X
Journals System - logo


© 2006-2024 Journal hosting platform by Bentus
Scroll to top